[161] ‘‘ทฺเวมานิ , ภิกฺขเว, รตนานิฯ กตมานิ ทฺเว? อามิสรตนญฺจ ธมฺมรตนญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว รตนานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ รตนานํ ยทิทํ ธมฺมรตน’’นฺติฯ

[162] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, สนฺนิจยาฯ กตเม ทฺเว? อามิสสนฺนิจโย จ ธมฺมสนฺนิจโย จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สนฺนิจยาฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สนฺนิจยานํ ยทิทํ ธมฺมสนฺนิจโย’’ติฯ

[163] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, เวปุลฺลานิฯ กตมานิ ทฺเว? อามิสเวปุลฺลญฺจ ธมฺมเวปุลฺลญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว เวปุลฺลานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ เวปุลฺลานํ ยทิทํ ธมฺมเวปุลฺล’’นฺติฯ

สนฺถารวคฺโค จตุตฺโถฯ

(15) 5. สมาปตฺติวคฺโค

[164] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สมาปตฺติกุสลตา จ สมาปตฺติวุฏฺฐานกุสลตา จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ติฯ

[165] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อชฺชวญฺจ มทฺทวญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[166] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? ขนฺติ จ โสรจฺจญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[167] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สาขลฺยญฺจ ปฏิสนฺถาโร จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[168] ‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อวิหิํสา จ โสเจยฺยญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[169] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตา จ โภชเน อมตฺตญฺญุตา จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[170] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา จ โภชเน มตฺตญฺญุตา จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[171] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? ปฏิสงฺขานพลญฺจ ภาวนาพลญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[172] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สติพลญฺจ สมาธิพลญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[173] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สมโถ จ วิปสฺสนา จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[174] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สีลวิปตฺติ จ ทิฏฺฐิวิปตฺติ จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[175] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สีลสมฺปทา จ ทิฏฺฐิสมฺปทา จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[176] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สีลวิสุทฺธิ จ ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[177] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ จ ยถาทิฏฺฐิสฺส จ ปธานํฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[178] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อสนฺตุฏฺฐิตา จ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, อปฺปฏิวานิตา จ ปธานสฺมิํฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[179] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? มุฏฺฐสฺสจฺจญฺจ อสมฺปชญฺญญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[180] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ ฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ติฯ

สมาปตฺติวคฺโค ปญฺจโมฯ

ตติโย ปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

1. โกธเปยฺยาลํ

[181] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? โกโธ จ อุปนาโห จ…เป.… มกฺโข จ ปฬาโส [ปลาโส (ก.)] จ… อิสฺสา จ มจฺฉริยญฺจ… มายา จ สาเฐยฺยญฺจ… อหิริกญฺจ อโนตฺตปฺปญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[182] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม ทฺเว? อกฺโกโธ จ อนุปนาโห จ… อมกฺโข จ อปฬาโส จ… อนิสฺสา จ อมจฺฉริยญฺจ… อมายา จ อสาเฐยฺยญฺจ… หิรี จ โอตฺตปฺปญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา’’ฯ

[183] ‘‘ทฺวีหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ทุกฺขํ วิหรติฯ กตเมหิ ทฺวีหิ? โกเธน จ อุปนาเหน จ… มกฺเขน จ ปฬาเสน จ… อิสฺสาย จ มจฺฉริเยน จ… มายาย จ สาเฐยฺเยน จ… อหิริเกน จ อโนตฺตปฺเปน จฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ทฺวีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ทุกฺขํ วิหรติ’’ฯ

[184] ‘‘ทฺวีหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุขํ วิหรติฯ กตเมหิ ทฺวีหิ? อกฺโกเธน จ อนุปนาเหน จ… อมกฺเขน จ อปฬาเสน จ… อนิสฺสาย จ อมจฺฉริเยน จ… อมายาย จ อสาเฐยฺเยน จ … หิริยา จ โอตฺตปฺเปน จฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ทฺวีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุขํ วิหรติ’’ฯ

[185] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติฯ กตเม ทฺเว? โกโธ จ อุปนาโห จ… มกฺโข จ ปฬาโส จ… อิสฺสา จ มจฺฉริยญฺจ… มายา จ สาเฐยฺยญฺจ… อหิริกญฺจ อโนตฺตปฺปญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ’’ฯ

[186] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติฯ กตเม ทฺเว ? อกฺโกโธ จ อนุปนาโห จ… อมกฺโข จ อปฬาโส จ… อนิสฺสา จ อมจฺฉริยญฺจ… อมายา จ อสาเฐยฺยญฺจ… หิรี จ โอตฺตปฺปญฺจฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ’’ฯ

[187] ‘‘ทฺวีหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเยฯ กตเมหิ ทฺวีหิ? โกเธน จ อุปนาเหน จ… มกฺเขน จ ปฬาเสน จ… อิสฺสาย จ มจฺฉริเยน จ… มายาย จ สาเฐยฺเยน จ… อหิริเกน จ อโนตฺตปฺเปน จฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ทฺวีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย’’ฯ